Xavier Simón Fernández, profesor da UVigo e integrante do Grupo de Investigación en Economía Ecolóxica, Agroecoloxía e Historia
Os comedores escolares son un quebracabezas para centos de familias que se ven na obriga de botar man deste servizo para conciliar. Con este tema como pano de fondo, a Universidade de Vigo (UVigo) celebrou o pasado xullo en Allariz un curso de verán no que expertos de diferentes ámbitos abordaron a realidade dos menús nos colexios. O programa Comedores escolares ecolóxicos, avanzando cara a unha economía circular nas Reservas de Biosfera estivo dirixido por Xavier Simón Fernández, profesor da UVigo e integrante do Grupo de Investigación en Economía Ecolóxica, Agroecoloxía e Historia.
En Galicia prevalece un sistema mixto de xestión. Por que fórmula se inclina á hora de garantir a alimentación equilibrada dos cativos?
O que importa non é tanto o sistema de xestión do comedor coma o modelo de alimentación polo que se aposte. Esa é a clave. Sexa centralizado ou descentralizado, sexa in situ ou mediante catering, o relevante é o contido dos menús, a orixe das súas proteínas, a estacionalidade do menú, o uso de produtos frescos, a presenza de precociñados, o tempo que transcorre entre o cociñado e o seu consumo, o uso de plásticos, o volume dos residuos e o seu destino, a orixe dos alimentos, etc.
Segundo un estudo do proxecto Carro de combate, na comunidade existen 333 colexios con cociña in situ. O catering redúcese a 103, pero hai moitas familias que non están satisfeitas…
Se as familias non están satisfeitas co sistema, hai que buscar novas fórmulas que permitan atenuar ese malestar. Eu creo que non podemos pensar os comedores escolares unicamente como un lugar onde darlles calorías aos alumnos e alumnas. Hai que integralo dentro da comunidade educativa e iso inclúe cambios profundos, tamén nas familias. Podemos usar os comedores escolares como un medio para mellorar a alimentación incluso cando non se come no cole.
O catering semella difícil de erradicar. O negocio está en mans dun grupo de empresas cada vez máis reducido. Poderá desaparecer algún día dos centros?
O catering, como servizo para prestar alimentación colectiva, paréceme necesario nesta sociedade na que vivimos. O problema non é o catering en si mesmo. Hai modelos que apostan pola inclusión social, polos alimentos de proximidade, polos produtos ecolóxicos… Se, como vostede di, se trata dun negocio en poucas mans, seguramente se as licitacións públicas do servizo para os colexios (e para os hospitais, centros penitenciarios…) fosen de menores contías na licitación, habería máis oportunidades para outras pequenas e medianas empresas, non cre? Polo tanto, no que respecta á xestión pública da alimentación colectiva, é responsabilidade das administracións, se queren evitar os oligopolios, buscar fórmulas que permitan lotes de adxudicación de menor escala para que se incremente a competencia.
Realmente para as administracións (Xunta ou concellos) resulta máis económico manter o catering?
Eu creo que é unha decisión política. Máis eco- nómico? Non o sei. Non manexo os datos das adxudicacións. De todas as formas, para poder avaliar a idoneidade das diferentes alternativas de servizo aos comedores colectivos hai que ter en conta a economía, os cartos, pero tamén se deberían usar criterios sociais e ambientais.
O modelo de cociña en cada centro, con alimentos ecolóxicos e de tempada, é ciencia ficción?
Ciencia ficción é pensar que nos podemos alimentar do mesmo xeito os 7.000 millóns de persoas, con alimentos iguais producidos por grandes fábricas controladas por poucas empresas, comendo calquera alimento en calquera momento do ano.
Cal é, na súa opinión, o modelo ideal? Poña algún exemplo.
Non hai un único modelo ideal, haberá tantos modelos de alimentación como territorios e como condicións culturais existan. A diversidade é a clave para afrontar os retos máis urxentes. Só así seremos capaces de responder adecuadamente e, ao mesmo tempo, aos retos sociais, económicos e ambientais. Mediante a uniformización da produción ou do consumo de alimentos podemos producir alimentos baratos, pero a un custo social e ambiental moi alto.
Habería que exportar ao conxunto da comunidade o modelo do Concello de Ames e da Asociación Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo?
Non o creo. O que necesitamos é que os actores sociais (pais e nais, comunidades educativas, responsables políticos, labregos e labregas, consumidores e consumidoras…) en cada escala decidan colectivamente cal é o modelo alimentario que queren para si mesmos, para os colexios, pero tamén para as propias familias e para a restauración, etc.
Estender os ecocomedores contribuiría a diminuír a pegada de carbono?
A clave é producir de forma respectuosa co medio ambiente, tanto alimentos coma outros bens e servizos. Se o facemos así, reduciremos a pegada do carbono, é dicir, estaremos a contribuír menos ao cambio climático. Se, ademais, tratamos de consumir localmente o que se produce localmente, reducindo o transporte, estaremos a actuar cunha maior responsabilidade. Entendo que os comedores escolares dos centros públicos de ensino se poden converter nun mecanismo que impulse a transformación profunda dos modelos de produción e consumo de alimentos. E trátase dunha urxencia colectiva.